Uroczyste otwarcie Beskidzkiego Muzeum Rozproszonego (MuRo) Diecezji Bielsko-Żywieckiej odbędzie się 11 maja o godz. 10.00 w drewnianym kościele św. Mikołaja w Polance Wielkiej. Tu także, w obszernej kruchcie podwieżowej udekorowanej klasycyzującą polichromią z połowy XIX w. pierwsi goście zobaczą ekspozycję z paramentami liturgicznymi, które są w depozycie MuRo oraz z wybranych parafii Podbeskidzia.

Wśród kilku obiektów najwyższej klasy artystycznej i historycznej są także, umieszczone w gablocie, pamiątki po św. Józefie Bilczewskim, nigdy jeszcze publicznie nie pokazywane.

Jak zauważa pomysłodawca przedsięwzięcia i dyrektor MuRo ks. dr Szymon Tracz, wśród prezentowanych na wystawie obiektów pierwsze miejsce zajmuje słynna kapa liturgiczna z Kęt, uszyta z XVII-wiecznej tkaniny tureckiej dekorowanej w stylizowany kwiat goździka.

„Zgodnie z tradycją tkaninę podarował do kościoła narodzenia św. Jana Kantego w niedalekich Kętach jako trofeum z Odsieczy Wiedeńskiej z 1683 r. król Jan III Sobieski” – przypomina diecezjalny konserwator obiektów sakralnych, wskazując jednocześnie na prezentowany na ekspozycji gotycki kielich mszalny z 1494 roku z kościoła św. Marii Magdaleny w Cieszynie.

„Kielich wiązany z piastowskimi książętami cieszyńskimi zdobi przedstawienie Vir Dolorum (Mąż Boleści). Ciekawie prezentuje się kielich mszalny z ok. 1640 roku z kościoła św. Andrzeja Apostoła w Gilowicach oraz łódka na kadzidło zdobiona herbem Radziwiłłów z przełomu XVII i XVIII w.” – dodaje.

Ekspozycja przybliża przykłady rokokowego złotnictwa. Są to m.in. puszka eucharystyczna z 1767 r., ozdobiona emaliami chrystologicznymi, wykonana przez Jána Szilássy’ego (1705-1782), wybitnego złotnika z Lewoczy na Spiszu z kościoła św. Jakuba w Szczyrku. Obok zobaczyć można kielich mszalny z ok. 1740 r. z czaszą dekorowaną Ukrzyżowaniem i puttami trzymającymi narzędzia Męki Pańskiej z kościoła św. Marii Magdaleny w Cieszynie, monstrancję promienistą z 2. połowy XVIII w. z kościoła Narodzenia NMP w Inwałdzie i relikwiarz Krzyża Świętego dekorowany Arma Christi z poł. XVIII w. (kościół MB Nieustającej Pomocy w Rycerce Górnej). Z ok. 1740 r. pochodzi rzeźbiony w drewnie i złocony krzyż ołtarzowy sygnowany przez działającego w Cieszynie snycerza Jana Jerzego Lehnerta.

„Interesujący zbiór wykonany w duchu klasycyzmu tworzą pacyfikał, monstrancja i puszka eucharystyczna z 1. poł. XIX wieku z kościoła w Starej Wsi” – zwraca uwagę ks. Tracz.

Po bokach gabloty głównej znajdują się dwa ornaty – jeden o bokach uszytych z tkaniny florenckiej z poł. XV w. z kościoła śś. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Kozach i drugi haftowany w scenę Koronacji Matki Boskiej z XVII wieku z kościoła św. Marcina w Radziechowach. Z radziechowskiej parafii pochodzi też monumentalna, klasycystyczna monstrancja z początku XIX w. zdobiona gotycyzującym przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z przełomu XVI/XVII w.

„W środkowej gablocie znajduje się baldachim procesyjny wykonany przed 1663 r., będący najstarszym w całości zachowanym tego rodzaju obiektem w Polsce z XVII w. Baldachim dekorują hafty, aplikacje i cekiny oraz srebrzyste chwosty zdobione plecionkami w stylu orientalnym, tureckim” – tłumaczy ks. Tracz, zachęcając zarazem do zwrócenia uwagi na prezentowane w lewej gablocie pulpitowej, w otoczeniu XIV-wiecznych kształtek gotyckich, przeszklenie maswerkowe w kształcie czteroliścia z końca XIV w., znalezione w 2000 r. w maswerku okna południowego prezbiterium gotyckiego kościoła św. Stanisława w Starym Bielsku.

W prawej gablocie pulpitowej znalazły się pamiątki związane z osobą urodzonego w Wilamowicach św. Józefa Bilczewskiego (1860-1923). Pierwsze miejsce zajmują relikwie bł. Jakuba Strzemię, umieszczone w ażurowym puzderku. Niegdyś stały one na biurku arcybiskupa w jego lwowskiej rezydencji.

„Zawsze zabierał je ze sobą opuszczając dom. Arcybiskup jako miłośnik archeologii wczesnochrześcijańskiej, o której napisał pionierską pracę, w swoim gabinecie posiadał kopię malowidła z przedstawieniem orantki z rzymskich katakumb Pryscylli z III w. po Chystusie. Do niego należał też obrazek z Matką Boską Karmiącą (ok. 1507-1510) wg. Andrea Solari z paryskiego Luwru oraz gipsowy odlew Madonny z Dzieciątkiem w typie Donatella z czasów jego studiów w Rzymie w latach 1886-1887” – wyjaśnia ks. Tracz.

Kościół pw. św. Mikołaja w Polance Wielkiej został wybudowany w 1. połowie XVI wieku w miejscu wcześniejszej świątyni. W XVII wieku od strony zachodniej do nawy dostawiono masywną wieżę na rzucie kwadratu zwieńczoną gontowym hełmem z charakterystycznym obeliskiem występującym w barokowej architekturze murowanej. Obelisk wieńczący hełm wieży zamiast tradycyjnej latarni z kopułą jest, zdaniem historyków sztuki, elementem odosobnionym w drewnianej architekturze Małopolski.

Pod kościołem znajdują się krypty grzebalne. Od końca lat 80. XX wieku świątynia była nieużywana, gdyż nieopodal wzniesiono nową, murowaną  – pw. Narodzenia NMP. Do niej też przeniesiono niektóre elementy z dawnego wyposażenia (np. malowane stacje Drogi krzyżowej, obrazy Matki Boskiej Apokaliptycznej z pocz. XVII wieku i Matki Boskiej Częstochowskiej z pocz. XVIII wieku). Kapitalny remont kościoła i całościową konserwację wyposażenia przeprowadzono w latach 2020-2022 w ramach tworzenia Beskidzkiego Muzeum Rozproszonego Diecezji Bielsko-Żywieckiej.

Beskidzkie Muzeum Rozproszone (MuRo) składa się z trzech części. Zasadniczy moduł stanowi pięć drewnianych, zabytkowych budynków – kościoły w Grojcu, Nidku, Osieku i w Polance Wielkiej oraz budynek dawnej szkoły w Starej Wsi. Kościół w Polance Wielkiej przejął funkcje skarbca. W kościele w Osieku, obok jego wyjątkowego wyposażenia i dekoracji malarskich, można zapoznać się z funkcjonowaniem archiwum i biblioteki parafialnej w okresie staropolskim. Z kolei w Nidku tematem dominującym jest powiązanie architektury drewnianej z podbeskidzką przyrodą. Z kolei w malowniczym wnętrzu kościoła w Grojcu istnieje możliwość głębszego wejścia w tajniki historii muzyki Podbeskidzia, zwłaszcza tej związanej z życiem liturgicznym Kościoła. W budynku dawnej szkoły parafialnej w Starej Wsi odtworzono zaś dawne mieszkanie nauczyciela oraz wygląd sali lekcyjnej ze starymi ławkami szkolnymi, oraz dawnymi pomocami naukowymi.

Moduł drugi Beskidzkiego Muzeum Rozproszonego obejmuje dwa czynne kościoły parafialne w Gilowicach i Łodygowicach. Moduł trzeci obejmuje czternaście drewnianych, zabytkowych kościołów wpisanych do krajowego rejestru zabytków z terenów diecezji bielsko-żywieckiej, zlokalizowanych w województwie małopolskim i śląskim.

Projekt „Beskidzkie Muzeum Sakralnej Architektury Drewnianej Diecezji Bielsko-Żywieckiej – udostępnienie dziedzictwa kulturowego Podbeskidzia poprzez nadanie nowych funkcji kulturalnych drewnianym obiektom zabytkowym” zrealizowano w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 VIII Oś Priorytetowa: Ochrona dziedzictwa kulturowego i rozwój zasobów kultury.  Dofinansowanie projektu z UE: 16 812 003 PLN. Całkowita wartość projektu: 20 140 245,21 PLN

fot. ks. Szymona Tracz